Formaty arkuszy papierniczych.
Wytwory papiernicze w dużych zwojach są przeznaczone na cele zaopatrzeniowe dla zakładów przetwórstwa papierniczego. W sprzedaży rynkowej, w większości przypadków, znajdują się w postaci arkuszy oraz w małych zwoikach (np. kalka kreślarska, karton kreślarski). Arkusze można klasyfikować według formatów. Klasyfikacja ta jest dość złożona, rozróżnia się bowiem wiele formatów arkuszy. Najważniejszymi i powszechnie stosowanymi w praktyce są trzy formaty oznaczone literami A, B, C, tworzące trzy znormalizowane szeregi wymiarowe arkuszy:
• format podstawowy A, zalecany do powszechnego stosowania oraz do tworzenia formatów częściowych;
• format pomocniczy B, stosowany w określonych warunkach oraz do tworzenia formatów częściowych;
• format pomocniczy C, stosowany w określonych warunkach. Wśród arkuszy wytworów papierniczych można więc na tej podstawie wyróżnić arkusze o formatach A, B i C. Każdy format określa wymiary nie jednego, lecz całego szeregu arkuszy, które w ramach formatu są od siebie zależne. Stosunek długości boków poszczególnych arkuszy w formatach A, B i C jest zbliżony i wynosi ok. 1:√2. Odpowiada on stosunkowi boku kwadratu do jego przekątnej i określa w ten sposób jednolitą proporcję wymiarową dla wszystkich arkuszy.
Formatem podstawowym i zalecanym powszechnie do stosowania jest format A. Podstawą szeregu A jest arkusz A0 o powierzchni 1 m² i wymiarach 841 x 1189 mm. Każdy arkusz mniejszy powstaje przez dzielenie arkusza większego na połowę, zawsze w poprzek dłuższego boku, tzn. prostopadle do boku dłuższego. Liczba złożeń lub przecięć podstawowego arkusza danego szeregu oznacza się cyfrą przy literze oznaczającej szereg, np. A1, A2, A3. Symbol A4 oznacza, że arkusz A0 został złożony i przecięty 4-krotnie.
Do wytworów produkowanych w formacie A zalicza się papier w arkuszach A4 do drukarek komputerowych, maszyn biurowych, do pisania oraz przetwory takie, jak bruliony (A4), zeszyty szkolne (A5) itd.
Rysunek. Zasada tworzenia szeregu arkuszy o formacie A z arkusza A1.
Arkusze szeregów B i C tworzy się na tej samej zasadzie z arkuszy B0 i C0. Przykład ilustrujący zasadę tworzenia szeregu arkuszy o formacie A z arkusza A1, jako arkusza wyjściowego, przedstawiono na rysunku powyżej.
Arkusze formatu B są wykorzystywane do druku książek, czasami do wyrobu kart kartotekowych, okładek lub teczek.
Format C jest formatem przystosowanym do opakowania (obłożenia) arkuszy formatu A. W praktyce, w formacie C wykonuje się wszelkie obwoluty, koperty, teczki, skoroszyty przystosowane najczęściej do przechowywania papieru w arkuszach A4 lub A5, np. teczki C4, małe koperty C6. Wymiary arkuszy formatów B i C są większe niż odpowiadające im wymiary arkuszy formatu A.
Znormalizowane wymiary arkuszy charakterystyczne dla formatów A, B i C przedstawiono w tabeli.
Tabela. Znormalizowane wymiary arkuszy charakterystyczne dla formatów A, B, C (wymiary w milimetrach)
Wymiary arkuszy należy podawać zawsze w milimetrach, wymieniając bok krótszy w pierwszej kolejności.
Oprócz formatów A, B i C wyróżnia się także tzw. formaty częściowe. Formaty te, rzadziej w praktyce wykorzystywane, powstają w wyniku podziału dłuższego boku formatu podstawowego A. Dłuższy bok arkusza formatu A może być podzielony na 3, 4 lub 8 części. Jeżeli np. dłuższy bok arkusza A4 o wymiarach 210 x 297 mm zostanie podzielony na 3 części, wówczas uzyska się arkusz o wymiarach 99 x 210 mm oznaczany jako 1/3 A4. Arkusze uzyskane przez podział A4 na 4 i 8 części oznacza się odpowiednio 1/4 A4 oraz 1/8 A4. Formaty częściowe zmieniają proporcję wymiarów arkuszy wytworów papierniczych w stosunku do formatów A, B i C. Wykorzystuje się je w przypadkach specyficznych, często w druku książek i broszur o nietypowych wymiarach.
Wymiary arkusza podstawowego A0 mogą być także powiększane przez wielokrotne łączenie arkuszy na styk boku dłuższego. W praktyce stosuje się dwie wielokrotności arkusza A0: 2 A0 — powstały przez połączenie 2 arkuszy A0 oraz 4 A0 — uzyskiwany przez połączenie 4 arkuszy A0 według podanej zasady.
Szczegółowe informacje dotyczące stosowanych formatów arkuszy są zawarte w odpowiednich normach.