Właściwości fizykochemiczne wytworów papierniczych.
Wyprodukowane wytwory papiernicze muszą odpowiadać warunkom stawianym poszczególnym rodzajom papierów, kartonów, tektur lub bibuł. Niektóre rodzaje wytworów musi cechować duża wytrzymałość, inne zaś dobre zaklejenie, aby nie przepuszczały atramentu, jeszcze inne nieprzepuszczalność tłuszczów lub dobra chłonność liniowa cieczy. Wśród wielu cech, najbardziej istotne dla artykułów rynkowych są: stopień zaklejenia, samozerwalność wyrobu, kierunek układu włókien, przezrocze, równomierność grubości, przezroczystość, chłonność liniowa, cętkowatość, białość, wilgotność i przesiąkliwość tłuszczów. Wykaz właściwości wraz z miarami do ich wyrażania jest zawarty w normach.
■ Wszystkie papiery i kartony przeznaczone do pisania na nich atramentem powinny być w mniejszym lub większym stopniu zaklejone w masie papierniczej. Stopień zaklejenia wytworu jest miarą jego odporności na rozpływanie się lub przenikanie atramentu. Badanie stopnia zaklejenia można przeprowadzić prostą metodą kreskową. Polega ono na wykreśleniu na badanym wytworze papierniczym wielu równoległych kresek o wzrastającej szerokości, za pomocą wzorcowego atramentu i grafionu, np. kresek o grubościach: 0,25, 0,5, 0,75, 1,0 mm. Jako wynik badania należy przyjąć największą szerokość, przy której atrament jeszcze nie rozpływa się po powierzchni wytworu lub nie przenika na drugą stronę.
■ Wytwór papierniczy powinien mieć odpowiednio dużą wytrzymałość mechaniczną, która zależy od zawartości pełnowartościowych włókien celulozowych w składzie surowcowym danego wytworu. Jedną z najbardziej istotnych cech wytrzymałościowych jest samozerwalność papieru. Samozerwalność jest to wyrażona w metrach minimalna długość paska papieru, zawieszonego pionowo na jednym końcu, przy której pasek ten zerwie się w miejscu zawieszenia pod wpływem własnego ciężaru. W praktyce samozerwalność bada się na specjalnie skonstruowanym do tego celu aparacie. Najwyższą samozerwalność, a więc wytrzymałość, bo aż 5000 m, mają papiery pakowe natronowe wyrabiane w klasie III oraz papier pakowy siarczynowy — 4000 m. Dużą wytrzymałość mają także papiery wykonane w klasie I i II.
■ Przy produkcji papieru masa papiernicza zostaje spilśniana na sicie maszyny papierniczej. Jednakże ze względu na stałe przesuwanie się sita w procesie spilśniania masy, większość włókien układa się z biegiem masy, w kierunku podłużnym. W efekcie, wytrzymałość papieru w kierunku podłużnym układu włókien jest znacznie wyższa niż wytrzymałość w kierunku do niego prostopadłym. Badanie ułożenia włókien można przeprowadzić w bardzo prosty sposób, trzymając kartkę papieru w dłoni lub przez przedarcie papieru w dwóch kierunkach prostopadłych do siebie.
Przedarcie papieru zgodnie z kierunkiem włókien będzie zbliżone do linii prostej, a brzegi mniej postrzępione, niż przy rozdarciu prostopadłym do kierunku włókien. Podobnie rozciągając papier w różnych kierunkach można zauważyć, że rozciągliwość papieru jest większa w kierunku poprzecznym.
Ułożenie włókien ma duże znaczenie dla przetwórstwa papierniczego, dlatego wskazane jest oznaczenie kierunku podłużnego włókien na opakowaniach wytworu. Właściwe użycie kierunku papieru decyduje o jakości wyrobów wytwarzanych z papieru (rysunek).
Rysunek. Umiejętne i wadliwe wykorzystanie ułożenia włókien papieru.
■ Inną ważną cechą papieru jest jego przezrocze. Przezrocze wskazuje na równomierność rozmieszczenia włókien na całej powierzchni wstęgi papieru tak, aby nie występowało w jednym miejscu większe, a w drugim mniejsze skupienie włókien. Papiery powinny mieć równomierne przezrocze. Papier o nierównomiernym przezroczu przeglądany pod światło daje się łatwo rozpoznać, ponieważ na jego powierzchni obserwuje się lekkie zaciemnienia (chmurki) w miejscach większych skupisk włókien. Mówi się wówczas, że papier ma przezrocze chmurkowate. Papier taki wykazuje niejednolite właściwości mechaniczne i optyczne, co może mieć wpływ na nierównomierną chłonność farby drukarskiej, atramentu lub powlekanej na papierze masy.